sobota, 30 sierpnia 2014

W podróży

Aby rozpocząć studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, Eliza Pohorecka musiała przekroczyć granicę dzielącą zabór rosyjski od austriackiego. Jechała więc najpierw Koleją Nadwiślańską z Otwocka do Warszawy, a stamtąd Warszawsko-Wiedeńską do stacji Granica (późniejsze Maczki), gdzie przesiadała się w pociąg do Krakowa.

Przekroczenie kordonu było jednak na przełomie XIX i XX wieku sprawą niełatwą. Przede wszystkim konieczny był paszport, a przy dłuższym wyjeździe także zaświadczenie naczelnika żandarmerii, że nie ma przeciwwskazań, aby ów dokument wydać. Paszport kosztował ponad piętnaście rubli, lecz zazwyczaj należało przygotować drugie tyle na łapówki dla urzędników.

czwartek, 21 sierpnia 2014

Pierwsze niepokorne

Dziewiętnastowieczny Kraków długo bronił się przed studentkami i był wyjątkowo niechętny dla pukających do bram Uniwersytetu Jagiellońskiego kobiet, zmuszonych przez trudne położenie materialne do nauki oraz pracy zawodowej, choć już po powstaniu styczniowym stało się jasne, że utrwalony przez wieki stereotyp patriarchalnej rodziny chwieje się w posadach i wkrótce runie. Zsyłki, więzienia polityczne, emigracja czy też śmierć na polu bitewnym sprawiały, że o dom, majątek i dzieci musiały troszczyć się kobiety, mimo że nikt ich do tego nie przygotował.

Jednak jesienią 1894 roku do Studium Farmaceutycznego na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego przyjęto trzy pierwsze hospitantki, co nastąpiło po wieloletnich staraniach zaangażowanych w sprawę profesorów pochodzących z Kongresówki, zwłaszcza Odona Bujwida i jego żony, Kazimiery Bujwidowej, którzy przyjechali do Krakowa z Otwocka Stacyjnego. Były to: Jadwiga Sikorska (z Warszawy), Janina Kosmowska oraz Stanisława Dowgiałło (z Inflant).

wtorek, 19 sierpnia 2014

Ciasteczka fru fru i tłuczeńce

Nie gotuję i nie piekę. Czasem żałuję, że nie mam do tego serca i wolę, gdy ktoś robi to za mnie. Lubię natomiast grzebać w książkach kucharskich, oglądać fotografie potraw, słuchać opowieści o kucharzeniu, świątecznych wypiekach i wystawnych kolacjach. Jednak żaden ze mnie smakosz; poza kawą, którą kocham miłością wierną i dozgonną, i którą pijam o najdziwniejszych porach, choćby tuż przed północą, nie zawracam sobie głowy tym, co będzie na obiad.
Ale w „Niepokornych” sceny posiłków były konieczne, mimo że rozstrzygnięcie kwestii, co w XIX wieku jadano na Mazowszu, a co podawano w mleczarniach Eweliny Dobrzyńskiej w Krakowie lub w podkrakowskich chłopskich chatach, wymagało nieco zaangażowania i gdyby nie reklamy w prasie codziennej, choćby w „Czasie” albo „Kurierze Lwowskim”, oraz stare książki kucharskie (głównie Lucyny Ćwierciakiewiczowej), byłabym w kropce.

O batikowaniu i batikach Judyty

Technika artystyczna, którą w powieści „Niepokorne. Eliza” upodobała sobie malarka Judyta Schraiberówna, pochodzi aż z Jawy, a mimo to rzeczywiście zawędrowała do Galicji, choć nie w 1895 roku. Był więc naprawdę czas, gdy batikowanie cieszyło się w Krakowie sporą popularnością, a tkaniny wykonywane przez polskich artystów trafiały na światowe wystawy i zdobywały prestiżowe nagrody.

Korzenie batiku sięgają do kultury Indonezji. Tu powstało wiele jego odmian, tu również wytwarzano batikowe stroje codzienne i regionalne, tkaniny zdobiące świątynie oraz domy mieszkalne. Z czasem technikę upraszczano, jednak oryginalny batik wymagał licznych zabiegów przygotowawczych, zanim dochodziło do właściwego batikowania. Czynności wstępne polegały na wielokrotnym praniu tkaniny (moczeniu, wygniataniu w oleju z ługiem) i suszeniu na słońcu; bez tego bawełna nie przyjęłaby farby, a kolory straciłyby na intensywności.

O czasie minionym oraz o teraźniejszości - zamiast wstępu

Czas autora powieści płynie inaczej niż czas czytelnika. Mój mija błyskawicznie, choć biegnie okrężnymi drogami, niekiedy przystaje w miejscu, aby raptem przyspieszyć i pognać jak na skrzydłach. Jestem zawsze jedną nogą w przyszłości: dopiero co ukazał się pierwszy tom "Niepokornych", a ja właśnie skończyłam drugi i mimo że wciąż przy nim dłubię, myślami jestem przy ewentualnym trzecim albo przy czymś całkiem nowym, co dopiero wykluwa się nieśmiało i jest zaledwie cieniem tego, co może napiszę.