Dwadzieścia lat zwłoki

Mary Cassatt, "Kobieta czytająca w ogrodzie";
źródło:  commons.wikimedia.org

O czym konserwatywna prasa krakowska donosiła naszym prapradziadkom w 1905 roku? Pierwsza dekada XX wieku obfitowała w zdarzenia najwyższej wagi, a mimo to, może dla równowagi, obok relacji z przebiegu wojny rosyjsko-japońskiej oraz strajku szkolnego i ulicznych manifestacji w zaborze rosyjskim, znajdujemy notki prasowe, dzięki którym obraz ówczesnego życia, zwłaszcza codziennego, zyskuje nowy wymiar. Niektóre historie dziwią i bawią, inne zaskakują aktualnością. Z jednej skorzystałam podczas pracy nad powieścią „Niepokorne. Judyta”. Z której? To okaże się za miesiąc. ;-)

Długie suknie dam

"Czas", 20 października 1905 r.;

Guy Rose, "Niebieskie kimono", 1909 r.;
źródło: pl.wikipedia.org/wiki/Guy_Rose

Dziś moda początku XX wieku wywołuje okrzyki zachwytu. Suknie z miękkich tkanin lub z wyrabianej szydełkiem koronki irlandzkiej o trójwymiarowych motywach zdobniczych inspirowanych fauną i florą. O kształcie litery S, wymagające gorsetu, bogato zdobione koronkami, haftami, koralikami. Lub w stylu helleńskim, bez gorsetu, lecz z wysoką talią. Skrojone na wzór kimona, a więc inspirowane Orientem, zwłaszcza Japonią. Kto by pomyślał, że ich długość wywoływała gorące spory polityków. O kurzu wzbijanym przez zbyt długie suknie dyskutowali radni cesarsko-królewskiego Wiednia, domagając się, aby panie w miejscach publicznych spinały spódnice, co zamierzali przypominać nakazami umieszczonymi na specjalnych tabliczkach. Brzmi to swojsko, nieprawdaż? Politykom zawsze bliżej do nonsensów niż realnego życia. Aż żal, że nie wpadli na pomysł podatku od zanieczyszczania powietrza.

Kiedy czytamy najwięcej?

"Czas", 20 października 1905 r.;

Jorgen Gudmundsen-Holmgreen,
"Czytająca dziewczynka", 1900 r.;
źródło: www.artnet.de

Poziom naszego czytelnictwa sięgnął dna, to nie podlega dyskusji. Przeczytanie pięćdziesięciu książek rocznie jest dziś tak wielkim wyzwaniem, że obwieszcza się je na portalach społecznościowych i blogach. Biorąc pod uwagę fakt, że dziś mało kto czyta, to istotnie może imponować, jeśli jednak popatrzymy na badania czytelnictwa w 1905 roku, powinniśmy się wszyscy mocno zarumienić (szczególnie grupa czternastolatków i trzydziestolatków). Sto siedemdziesiąt książek rocznie to czternaście miesięcznie! Zakładam, że zrozumianych i zapamiętanych, z czym też mamy problem.

Fałszywa cesarzowa

"Czas", 20 października 1905 r;

Gunnar Berndtson, "Próżność";
źródło: fi.wikipedia.org

O pomysłowych oszustach bywa głośno i współcześnie, choć ich wyczyny opisuje głównie prasa brukowa. Rozmachu i tupetu mogliby się jednak uczyć od tych sprzed wieku, o czym świadczy historia kobiety podającej się za wdowę po cesarzu Maksymilianie oraz mężczyzny, który z powodzeniem udawał arcyksięcia Rudolfa. Składano im hołdy, ofiarowywano datki, wspomagając plan… obalenia dynastii rządzącej Austro-Węgrami. Jeśli więc spadać, to tylko z wysokiego konia?

Przepisy dla automobilistów

"Czas", 15 października 1905 r.;

zaparkowane automobile;
źródło: www.pinterest.com

Nasz kodeks drogowy zawiera prawdziwy gąszcz nakazów i zakazów, w porównaniu do przepisów obowiązujących w 1905 roku jest niczym Giewont przy pagórku. Na początku XX wieku najpoważniejsze obostrzenia dotyczyły dopuszczalnej prędkości, zwanej wtedy chyżością. A zatem: w miejscach zamkniętych, czyli w terenie zabudowanym, 15 km/h, poza terenem zamkniętym 45 km/h, w przypadkach szczególnych, na przykład podczas mgły lub na moście – 6 km/h. Mimo to zdarzały się wypadki. Czyżby i dziś, i wówczas słabym punktem był czynnik ludzki?

Szkodliwość kawy

"Czas", 28 października 1905 r.;

Charles Hoffbauer, "W restauracji";
źródło:en.wikipedia.org

Współczesne dyskusje o korzyściach płynących z picia kawy oraz o tym, komu i w jakich ilościach napój ten szkodzi, nie są niczym nowym. Na temat zawartej w kawie kofeiny mamy dziś nieco inną opinię niż doktor Boltenstern z Berlina, który nazwał ją powolnie działającą trucizną. Sądząc po liczbie i popularności ówczesnych kawiarni, był to jednak głos odosobniony.

Zajście pograniczne

"Czas", 5 października 1905 r.;

Trójkąt Trzech Cesarzy stał się około 1914 r. atrakcją turystyczną;
stara pocztówka, źródło: abc.forum.gazeta

W latach 1846-1916 granice trzech europejskich mocarstw, Królestwa Prus (Cesarstwa Niemieckiego), Cesarstwa Austriackiego (Austro-Węgier) i Imperium Rosyjskiego, zbiegały się w miejscu zwanym Trójkątem Trzech Cesarzy. Linia graniczna biegła wzdłuż rzek, najpierw Białej i Czarnej Przemszy, następnie, po ich połączeniu, wzdłuż Przemszy. Okoliczne tereny, z racji podmokłego charakteru i gęstych lasów, były popularną wśród różnego rodzaju przemytników trasą nielegalnego przejścia z zaboru rosyjskiego do austriackiego. Ponieważ rosyjscy pogranicznicy strzelali do nich bez uprzedzenia, galicyjska prasa często donosiła o tragicznej śmierci tych, którzy usiłowali obejść patrole. Tu przemytnik zginął nieopodal lasu Piernikarka (nadal nosi tę nazwę). Podobno można w nim znaleźć dawne słupy graniczne.

Dwadzieścia lat zwłoki

"Czas", 5 października 1905 r.;

Ilja Repin, "Pojedynek", 1896 r.;
źródło: www.liveinternet.ru

Pojedynek, a więc „walka dwu osób honorowych, prowadzona bronią równą a zabójczą, pod z góry umówionemi warunkami, w obecności zastępców i kierownika walki, podjęta dobrowolnie, za sprawą prywatną, ugruntowana wyzwaniem”[1], kończył się zazwyczaj tuż po starciu. Na miejscu pojedynku w dwóch egzemplarzach sporządzano od ręki protokół, aby niezwłocznie przekazać go przeciwnikom. W ten sposób zamykano sprawę, potwierdzając jej honorowe rozstrzygnięcie. Widocznie jednak nie w opisanym przypadku, tu rozstrzygnięcie nastąpiło aż po dwudziestu latach. Swoją drogą, kto dziś po takim czasie i w podobnej sprawie zdobyłby się na dotrzymanie słowa? I czym jest dla nas honor?

---

[1] Władysław Boziewicz, Kodeks honorowy. Ogólne zasady postępowania honorowego, Kraków 2012, s. 92.