Historia pewnej książki

Album: Alfred Ligocki, Józef Pankiewicz, Warszawa 1973.
/bez obwoluty/

Rzeczy, kruche i przemijające, mimo wszystko trwalsze są niż ludzie. Wazon z barwionego szkła, książka z dedykacją, fotografie, złoty pierścionek z rubinem żyją dłużej od ich właścicieli, przechowywane z pieczołowitością godną najcenniejszych skarbów. To pamiątki przeszłości wartościowe o tyle, o ile należały do naszych bliskich. Mam kilka takich przedmiotów. Nic w nich nadzwyczajnego, powiedziałabym nawet, że niektóre są tandetne i liche, jakby jarmarczne, lecz gdy na nie patrzę, widzę ludzi, do których należały.

album Józef Pankiewicz;

Szczególne miejsce wśród tych pamiątek zajmuje jedna książka. Przed kilkoma dekadami stała w babcinej biblioteczce, z powodu dużego formatu wysunięta przed inne w taki sposób, że zakrywała ich grzbiety. Miałam z tego ustawienia podwójną frajdę. Po pierwsze, zachwycałam się obwolutą z obrazem Józefa Pankiewicza „Portret dziewczynki w czerwonej sukni”. Po drugie, korciło mnie zawsze, aby sprawdzić, jakie ukryto za nią książki. Sprawdzałam co jakiś czas, a choć były to wciąż te same tomy powieści Reymonta, Sienkiewicza, Orzeszkowej, Prusa i Żeromskiego, przeglądałam je, zaczynając od daty publikacji. Wydane przed II wojną światową, w płóciennych, zazwyczaj brązowych lub ciemnoszarych okładkach, o pożółkłych kartkach, kusiły rzędami gęsto wydrukowanych liter, choć miałam wówczas najwyżej dziesięć lat i czytałam książki w rodzaju „O psie, który jeździł koleją”.

Józef Pankiewicz, Portret dziewczynki w czerwonej sukni, ok. 1897 r.;
obraz z: http://www.pinakoteka.zascianek.pl

Józef Pankiewicz, Japonka, 1908;
obraz z: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/

W biblioteczce najstarsze tomy liczyły sto lat. Pamiętam słownik polsko-rosyjski z końca XIX wieku, z podpisem cara, chyba Mikołaja II. Nie mam pojęcia, skąd wziął się w naszym domu, nigdy nie pytałam o jego historię, wiem tylko, że wręczono go jako nagrodę za dobre wyniki w nauce. Cóż, rodzina od pokoleń mieszkała na Mazowszu, a zatem pod zaborem rosyjskim. Może ktoś skończył wtedy gimnazjum? Tego też nie jestem pewna, bo książka trafiła do moich krewnych, natomiast do mnie właśnie album z malarstwem Pankiewicza. Po drodze zgubił obwolutę (gdzie? kiedy?), brakuje niektórych reprodukcji obrazów, gdyż, czego dawno nie widziałam we współczesnych książkach, wklejono je, przytwierdzając do kartek jednym bokiem.

znaczki z malarstwem;

Album „Józef Pankiewicz” Alfreda Ligockiego jest tylko kilka lat młodszy ode mnie i w porównaniu do innych książek z babcinej biblioteczki nie imponuje podeszłym wiekiem, a mimo to jest wyjątkowy, bo od niego zaczęła się moja fascynacja malarstwem. Ponieważ w czasach mojego dzieciństwa dostęp do sztuki był trudniejszy niż dziś, fascynacja ta znalazła ujście w kolekcjonowaniu znaczków pocztowych z malarstwem. Były to znaczki z obrazami namalowanymi przez Witkacego, Wyczółkowskiego, Boznańską, Michałowskiego, Kotsisa, Gersona, Malczewskiego, znaczki upamiętniające Międzynarodowe Biennale Plakatu z 1968 roku, z cudownym plakatem Jana Lenicy do „Fausta”. Były z obrazami Makowskiego, Weissa i, co oczywiste, Pankiewicza.

po lewej mój ulubiony plakat Jana Lenicy do "Fausta";

Plakat Jana Lenicy;

zdjęcie z: www.galeriagrafikiiplakatu.pl

Józef Pankiewicz, Targ na kwiaty przed kościołem
św. Magdaleny w Paryżu;
obraz z: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/

Podejrzewam, że gdybym nie znała albumu Ligockiego, przeoczyłabym twórczość Józefa Pankiewicza, bo nie zyskał sławy porównywalnej z popularnością Wyspiańskiego, Podkowińskiego (z którym się przyjaźnił) czy Malczewskiego. Dzięki tej książce bardzo ją lubię i cenię za różnorodność podejmowanych tematów, za inspiracje nowatorskimi kierunkami w malarstwie, za żywą kolorystykę obrazów i oryginalność grafiki. Za „Japonkę”, „Portret dziewczynki w czerwonej sukni” i „Pejzaż z San Raphael”. Przede wszystkim jednak za to, że zaraziła mnie miłością do sztuki.