Z przymrużeniem oka

"Bocian", Kraków, 15 lipca 1900 r.;
źródło: http://jbc.bj.uj.edu.pl/

Humor publikowany na łamach cesarsko-królewskiej prasy przeważnie trąci już myszką, lecz bez wątpienia oddaje ducha epoki, zwłaszcza gdy w tle pojawiają się teatry, parki, ulice oraz urzędy Krakowa i Lwowa. Z czego śmiano się na początku dwudziestego wieku? Czasem z tego, co nas już w ogóle nie śmieszy, a czasem z tego, co nie straciło na znaczeniu i jest aktualne. Satyrycy żartowali więc z emancypantek, literatów, cyklistów, niewiernych żon, księży, teściowych, studentów, profesorów uniwersytetów. Kpili z cenzury, z andrusów i przekupek, z kwiaciarek, żebraków (dziadów), żandarmów, dziennikarzy. Oto próbka humoru z „Bociana”, o którym nie wypadało wówczas mówić w lepszym towarzystwie, tak był niestosowny i tak swobodnie pisano w nim o sprawach nieprzystojnych, a nawet grubiańskich. Jak widać dostawało się tam każdemu, nawet Przybyszewskiemu i secesyjnym wieszczom. Ale czy można się jeszcze z tego pośmiać? :-)

/w większości tekstów zachowałam pisownię oryginału/

"Bocian", Kraków, 15 marca 1900 r.;
źródło: http://jbc.bj.uj.edu.pl/

Przytomna odpowiedź

Plantami w Krakowie idzie szybkim krokiem przystojna panienka, a w ślad za nią dwóch akademików. Jeden z akademików, zauważywszy, że spod czarnej sukienki, poniżej stanika, wychyliła się biała spodniczka, rzecze:

– Panienko! Błyska się!

– Zaraz będzie i grzmiało – brzmiała spokojna odpowiedź.

Na krakowskim bruku

Trzech andrusów wybiera się wieczorem kraść. Upatrzyli sobie mieszkanie parterowe – okno otworzyli i dwóch wlazło do środka mieszkania, a trzeci stoi na warcie i pilnuje, aby ich ktoś przy pracy nie zaskoczył. Nagle, stojący na warcie spostrzega policyanta, przykłada więc czemprędzej dłonie do ust, aby go było lepiej słychać i woła:

– Felek! chowaj depozyty do portek, bo policya idzie!...

"Bocian", Kraków, 15 sierpnia 1905 r.;
źródło: http://jbc.bj.uj.edu.pl/

Straszny sen

Dwóch wielkich naszych modernistów sypia dla oszczędności u trzeciego secesyjnego wieszcza, któremu dobrotliwy jakiś kamienicznik użycza jeszcze kredytu. Pewnej nocy przeraźliwy krzyk rozpaczy jednego z wieszczów budzi jego kolegów.

– Stefek! Stefek! – woła któryś z przebudzonych – a tobie co się stało, czego tak krzyczysz?...

– Ach! – wzdycha ciężko zapytany – miałem straszny sen, okropny sen!... Wyobraźcie sobie, śniło mi się, że już nawet na poczcie nie chcieli przyjmować mych rękopisów!...

W restauracyi

– Cóż to znowu! W zupie pomidorowej nieżywy karaluch…

– Nieżywy! Czy być może?!

– No, proszę zobaczyć!

– Aa!!... To… pewno zupy się najadł i zdechł!!

"Bocian", Kraków, 1 września 1900 r.;
źródło: http://jbc.bj.uj.edu.pl/

Racya

Pani Melania widzi, że jej córeczka, panna Frania, zaczyna z każdym dniem przybierać coraz to okrąglejsze kształty. Prowadzi ją zatem do doktora, a gdy ten potwierdził, że obawy pani Melanii są uzasadnione i że panna Frania niebawem zostanie matką, zaczyna jej robić wymówki:

– Więc to tak?... więc tak się prowadzisz?... i któż to był ten, co cię tak urządził?!

– Nie wiem maateeczko! – odpowiada ze łkaniem panna Frania – nie pytałam nawet, jak się nazywa.

– Co, co? – woła oburzona matka – więc ja tyle pieniędzy wydałam na twoje wychowanie, a ty nawet tego nie wiesz, że należy zawsze się spytać: „Z kim mam przyjemność?”…

Ciężka służba

Do pewnej krakowskiej restauracyi, której właściciel słynie z tego, że za kołnierz nie wylewa, przychodzi jakiś obcy gość i zaraz na wstępie, siadając do stołu, widzi, że pod stołem leży jakiś jegomość w kompletnie bezprzytomnym stanie.

– Co to jest? – woła oburzony gość – cóż to za pijaczysko leży tu pod stołem?!...

– Przepraszam pana dobrodzieja – usprawiedliwia się właścicielka restauracyi – to mój mąż, ale cóż on biedak jest temu winien? Musi przecie dawać gościom dobry przykład!...

"Bocian", Kraków, 1 czerwca 1905 r.;
źródło: http://jbc.bj.uj.edu.pl/

Autentyczne

W Krakowie wybiera się brać literacka obchodzić jubileusz jednego z tak zwanych „wielkich” dziennikarzy. Grono wybrańców towarzystwa literackiej wzajemnej adoracyi zbiera się, aby powziąć uchwałę, jaki prezent ma być jubilatowi wręczony. Po długiej ogólnej dyskusyi zapada uchwała, aby jubilat otrzymał taki prezent, któryby przypominał mu jego działalność i zebrani zastanawiają się, coby to być mogło.

– Złote pióro! – proponuje w końcu jeden z obecnych – tylko złote pióro!...

– Hm! – odzywa się na to biorący udział w zgromadzeniu humorysta – jeśli to ma być coś, coby mu doprawdy przypominało jego działalność, to dajmy mu złote nożyczki!...

W Sukiennicach

Sukiennice, w niedzielę popołudniu. Pełno Kaś, Maryś i – żołnierzy. Koło sklepu Jakubowskiego stoi czerwona jak burak, pucołowata Maryna, a przy niej tęgi artylerzysta.

– Maryś! – mówi żołnierz – tu przyjdą zaraz mój pan kaprol, a jakby oni cię tam chcieli gdzie uszczypnąć, to pamiętaj, nie broń im!...

– A to bez co? – pyta ciekawie Maryna.

– Bez co? ano bez to, żebym ja potem nie dostoł kasarniaka!...

"Bocian", Kraków, 15 marca 1905 r.;
źródło: http://jbc.bj.uj.edu.pl/

Złośliwa

– Więc dlaczego nie chcesz oddać swej ręki panu Pankracemu?

– Nie mogę, proszę taty! On jest dla mnie stanowczo za głupi!

– Głupiaś, moja kochana! Przecież, gdyby był mądry, toby się pewnie nie starał o ciebie!...

Nasi żebracy

Facet: Przed godziną może najdalej dałem na A-B szóstkę, a ty mnie tu na Floryańskiej znów napadasz?

Żebrak: Pan dobrodziej daruje, ale ja tu otworzyłem teraz filię!...

Nieporozumienie

Do trafiki, w której sprzedają gazety, wchodzi jakiś facet i zwracając się do młodej i przystojnej subjektki, pyta:

– Czy ma pani „Czas”?

– Dzisiaj wieczór nie! – odpowiada cicho trafikantka.

"Bocian", Kraków, 1 września 1905 r.;
źródło: http://jbc.bj.uj.edu.pl/

Emancypantka

Panna Wisia, młoda i nadzwyczaj szykowna studentka, przechwalała się nieraz wobec licznego grona koleżanek swą nienawiścią do całego męskiego plemienia. Paliła za dwóch, w rozmowie była aż nazbyt swobodną. Na kolegów patrzała z góry, tak, jakby ich nie było. Jej staraniem było dopiąć się stanowiska niezależnego. Koleżankom imponowała swą ekstraordynacyjną emancypacyą, ona była wprost ideałem! Pewnego razu wpadło do pomieszkania mistrzyni zupełnie niespodziewanie całe towarzystwo koleżanek. Jakież ich było zdziwienie, gdy na pierwszy rzut oka spostrzegły w kącie laskę, potem męską rękawiczkę. Zachęcone niespodziewanem odkryciem rzuciły się do dalszych poszukiwań i znalazły pod łóżkiem jednego z tych, których panna Wisia nienawidziła całą duszą.

– Jak to – pytają zdziwione – ty, co tak nienawidzisz mężczyzn?!...

– No, rozumie się – odpowiada Wisia niewzruszenie – czyż nie znalazłyście go pod łóżkiem?...

"Bocian", Kraków, 15 sierpnia 1905 r.;
źródło: http://jbc.bj.uj.edu.pl/

Z bajek nie-Ezopa

W gęstym borze krwiożerczy tygrys spotyka się z teściową.

– Kto ty jesteś? – pyta tygrysa teściowa.

– Tygrys! Najokrutniejsze zwierzę pod słońcem, przed którem drży każdy człowiek! A ty kim jesteś?!...

– Ja… ja jestem teściową!...

– Siostro! – zawołał rozczulony tygrys i nie rozszarpał jej wcale, lecz przeciwnie, przycisnął ją po bratersku do krwiożerczego swego łona!...

Między literatami

X: Uważasz ty – ale Przybyszewski od dłuższego czasu nic już nie pije?

Y: Nie zawróć w głowie – chciałeś może powiedzieć, że nie pisze, ale żeby nie pił – w to nie uwierzę!...[1]

---

[1] teksty zaczerpnięte z: „Bocian”, rok 1900 i 1905, źródło: http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication?id=332172&tab=3